Kontakt
Autorzy strony

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Walory krajobrazu

     Borek Stary to nieduża wieś w gminie Tyczyn, będąca samodzielnym sołectwem, położona w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, w bezpośredniej odległości - 15 km od jego stolicy - Rzeszowa. Zajmuje obszar około 1500 ha, z czego 75% powierzchni to użytki rolne, i liczy 1562 mieszkańców. Borek leży w okolicy 220 długości geograficznej wschodniej i 500 szerokości geograficznej północnej. Z rozległej pradoliny Wisłoka, do której wpada rzeka Strug wypiętrza się wał wzgórz o szerokoch grzbietach, malowanych mozaiką pól i połaci mieszanych lasów. Przez miłośników gór wysokich owe „wzgórza” są pogardliwie zwane „górami kapuścianymi”, ale choć może i trudno w to uwierzyć, to Borek przynależy już do Karpat Zewnętrznych, a dokładnie niewielkiej jednostki fizyczno-geograficznej – Pogórza Dynowskiego. To położenie stanowi o zrożnicowaniu rzeźby i budowy geologicznej obszaru.
Na wysokościach 230-360 m n.p.m. występują tutaj wzniesienia o różnych kierunkach i przebiegu grzbietów, różnym stopniu nachylenia stoków z licznymi dolinami. Znaczne powierzchnie stoków objęte są ruchami masowymi, tj osuwiskami i złaziskami.
Przez wieś przepływa rzeka Strug, która w dolnym biegu (u płd. krańca wsi) łączy się z płynącą od Hyżnego rzeczką Tatyną, natomiast w górnym biegu wpada do Wisłoka.
Borek od zachodu sąsiaduje z Kielnarową, z północy otacza go Chmielnik i Borówki, od wschodu Borówki i Brzezówka, a od południa graniczy z Borkiem Nowym. We wsi wyróżnia się kilka przysiółków: Podgórze, Kanadę, Nową Wieś, Lemierzyska, Budy, Pustki, Górę, Podkrólkę, Zawodzie, Podklasztor oraz cztery uroczyska: Depczak, Muchówki, Południak, Zapadzie. [Kłos 1998, 56] Przez Podkrólkę prowadziła w XI w. średniowieczna droga na Węgry.

     Wieś posiada względnie łagodne położenie. Otaczające ją wzniesienia o połogich grzbietach, pokryte mozaiką pól i niewielkich połaci mieszanych lasów sięgają wysokości 310-360 m.npm (Wzgórze klasztorne: 314,2 m.npm., Las Borkowski: 360,2 m.npm).[Kłos 1998, 55] Zbocza wzniesień rzeźbią mniejsze lub większe (całość Borku stanowi pradolinę Wisłoka) dolinki, rozliczne parowy, tworzące urokliwe uroczyska. Niektóre zbocza stoków objęte są osuwiskami. Wszystko to razem decyduje o niezwykłej malowniczości krajobrazu i niezapomnianych widokach.

     Pod względem fizycznym teren ten przynależy do Karpat - Karpat Zewnętrznych, regionu - Pogórza Środkowo-Beskidzkiego, a dokładnie niewielkiej jednostki fizyczno-geograficznej: Pogórza Dynowskiego, którego stanowi geograficzne centrum. [Mikroregion Dolina Strugu 1995, 5]
Różnice w budowie geologicznej w znacznym stopniu warunkują klimat, typ krajobrazu, rodzaj występujących tu minerałów i gleb, a tym samym wpływają na charakter świata roślin i zwierząt, co ma swoje odzwierciedlenie także w mowie zamieszkującej tu ludności.

     Stałe osadnictwo rolnicze pojawiło się na tych terenach ok. 5 tys. lat p.n.e. Archeologiczne badania wykopaliskowe przeprowadzone w latach 1984 - 1997 wykazały, że najstarsze znaleziska na tym terenie związane są z neolitem - przeł V-II w.p.n.e. i wczesną epoką brązu. [Z dziejów Tyczyna i regionu 1998, 12]

Trwająca prawie 7 tys. lat gospodarka człowieka wycisnęła piętno na tutejszym krajobrazie, nie mającym nic wspólnego z tym, który występował tu przed wiekami. Jest to typowy krajobraz przetworzony przez działalność człowieka - tzw. krajobraz kulturowy. Rozpoczynając od miejsc o najbardziej urodzajnych glebach, sprzyjającym ukształtowaniu terenu i korzystnym klimatycznie nachyleniu zboczy - wytrzebiono (szczególnie od XIV w.) stopniowo naturalne lasy Puszczy Karpackiej. [Mikroregion 1995, 14- 15]
Ponad 3/4 ogólnej powierzchni obejmują użytki rolne poddawane przekształceniom związanym z produkcją rolną . Wśród nich ok. 4% stanowią łąki z różnymi mieszankami traw; 14% powierzchni stanowią lasy i grunty leśne. [Szanse i bariery w rozwoju gmin 1997, 148]
Z rozszerzeniem upraw i wyrębem lasów łączyło się wysuszanie terenu, które znacznie wzmogło się w czasie masowych melioracji.