Kontakt
Autorzy strony

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła

     Obecny kościół zbudowano w miejscu poprzedniego w latach   1928 -  1938 r., konsekrowano go w  1939 r.,  ale dalsze prace związane z wykończeniem wnętrz przerwała wojna, dlatego ukończono je dopiero po wojnie. Wewnątrz wyposażenie zostało przeniesione w części ze starego kościoła, m.in. barokowy ołtarz główny z początków XVIII w., dwa ołtarze boczne z tego samego okresu oraz chrzcielnica z 1755 r. Stalle w prezbiterium, ambona i konfesjonały wykonano w 1950 r.

        
 
     Kościół jest budowlą trójnawową z prezbiterium i wieżą od frontu, utrzymaną w typie neogotyckim. Przy kościele znajduje się murowana dzwonnica z 1087 r. oraz dwa sędziwe drzewa - ponad 200-letni dąb szypułkowy i 150-letnia lipa szerokolistna.

     W sąsiedztwie zabudowań plebańskich jest: stara plebania (komendaria), zbudowana w poł. XIX w., obecnie nie użytkowana, dawna szkoła, drewniana, zbudowana ok. 1870 r., przebudowana w latach 1979 - 1980 r., obecnie wikarówka, dawny spichlerz, stajnia i stodoła z początków XX w.

     Zespół klasztorny w Borku Starym należy do najcenniejszych budowli sakralnych w regionie rzeszowskim. Jest to interesujący obiekt architektoniczny, a jednocześnie znane miejsce kultu - Sanktuarium Maryjne. Usytuowany na zboczu wzgórza, wysoko ponad doliną Strugu, osłonięty lasem jest prawie niewidoczny od drogi.. Według podań, w odległych pogańskich czasach, na wzgórzu było podobno jakieś miejsce kultowe.

Można przypuszczać, że w czasach przynależności tych stron do Rusi, zostało przejęte przez prawosławie. Potem stało się obiektem kultu chrześcijan, na tyle ważnym, że - jak wspomniano wcześniej - kolejno dwaj biskupi trudzili się poświęcać tutejsze obiekty religijne, [por. wyżej, s.17]

     Na wzgórzu od niepamiętnych czasów istniała kaplica NMP, a przy niej druga kaplica Św. Krzyża (kościółek), wzmiankowane w 1420 r, słynące z obrazu Matki Boskiej. W 1475 r w kaplicach tych pochowano rycerza Imbrama z małżonką Elżbietą, w 1487 roku na wzgórzu wybudowano nową kaplicą, którą dwa wieki potem przejęli Dominikanie.

     Zespół klasztorny tworzą: kościół pw. Najświętszej Panny Marii i św. Jacka oraz niewielki budynek klasztorny połączony z nim przewiązką, oddzielnie stojąca dzwonnicą i park klasztorny z grotą NMP z Lourdes i źródełkiem. W skład zespołu wchodzą także położone wyżej kaplice św. Anny i Matki Boskiej Bolesnej.

     Nieznane jest nazwisko twórcy budowli, wiadomo jedynie, że pracowali tu architekci: Antoni Bellotyn lub Bellotti (1709 - 1711) i Maciej Paitner. Kościół wzniesiony w stylu późnego baroku jest budowlą trój nawową, bazylikową, z prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą i dwuwieżową fasadą. Na przedłużeniu naw bocznych znajdują się dwie kaplice. Od północy przylega doń skarbczyk, a od południa zakrystia i mała kruchta. W nawie głównej są sklepienia kolebkowe z lunetami, a w nawach bocznych krzyżowe. Fasada charakteryzująca się bogatym wystrojem architektonicznym jest trójkondygnacyjna, pięcioosiowa, zwieńczona szczytem ujętym w woluty. [Z dziejów Tyczyna 1998, 285 - 286]

            

     Na elewacji zwracają uwagę tablice zawierające przesłania religijne oraz daty związane z budową i restauracją świątyni. Na ścianach absydy znajdują się dwie kamienne tablice: jedna z datą 1418 r. pochodzi zapewne ze starej kaplicy NMP (lub kościółka), druga upamiętnia położenie kamienia węgielnego pod obecną budowlę; na ścianie płd. widać zegar słoneczny.
Wewnątrz świątyni niezwykle bogate wyposażenie utrzymane jest w stylu późnego baroku. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne, ustawione przy wejściu do prezbiterium, wykonane zostały w początkach XVIII w. w Gdańsku; pozostałe cztery ołtarze ( w kaplicach i nawach bocznych) pochodzą z późniejszych okresów
XVIII w.

     W głównym polu ołtarza, we wspaniałych ramach, znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej, zwany powszechnie Matką Boska Borkowską, pochodzący z XIV w. Jest to niewielki (74x67 cm), prawie kwadratowy obraz malowany na lipowej desce, przedstawiający wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii. [jest to obraz tego samego typu co Częstochowska, Ostrobramska, Lwowska, o których mówi się, że je malował św. Łukasz-nie w znaczeniu dosłownym - ale, że przedstawia ewangelię dziecięctwa Jezusa, tak jak opisywał ten Ewangelista] [O.Pius M. Bełch OP 2002, 18-19]

     W obrazie są schowki zawierające relikwie św. Barbary i św. Andrzeja Apostoła. Na co dzień obraz ten, jest zakryty tzw. zasłoną; jest to płótno przedstawiające Matkę Boską Różańcową, pochodzący z początku XVIII w.,
Oprócz ołtarza głównego występują jeszcze cztery mniejsze : Jacka Odrowąża, św, Dominika, św. Krzyża i Serca Pana Jezusa.
Na ścianach prezbiterium po obu stronach są dwa duże płótna przedstawiające św. Jana Chrzciciela: po prawej stronie wobec ludu wskazuje on na Jezusa, jako baranka, po lewej - chrzci Go. [O.Pius M. Bełch OP 2002, 20-21]

4. Kaplice

     Murowany, piętrowy budynek klasztorny, na rzucie prostokąta, wzniesiony został w latach 1712 - 1738. Klasztor łączy się z zakrystią oryginalna przewiązka z bramą, dobudowaną w XIX w.
W klasztorze znajduje się biblioteka, zawierająca ponad 6 tys. woluminów; niestety wszystkie XVII - wieczne starodruki przekazano do krakowskiego klasztoru.

          

     Z zespołem klasztornym związanych jest kilka pomniejszych obiektów usytuowanych w najbliższej okolicy. W lasku na zach. od kościoła znajduje się źródełko, nad którym według legendy miała pojawić się Matka Boska, a przy nim grota z figurką NMP z Lourdes; nieco powyżej zabudowań klasztornych, na zboczu wzniesienia, kaplica św. Anny.

             

     Na szczycie pagórka zwanego Jasną Górą, umiejscowiono drugą kaplicę: MB Bolesnej. Jest ona słynna z „dzwonka Loretańskiego" [pomaga umrzeć konającemu]; w środku jest pięta, przedstawiająca MB trzymającą zdjęte z krzyża martwe ciało Chrystusa. [O.Pius M. Bełch OP 2002, 26 - 30]